Dịch vụ tổ chức các lễ hội liên quan đến văn hóa biển di sản văn hóa dân tốc Việt Nam

Dịch vụ tổ chức các lễ hội liên quan đến văn hóa biển di sản văn hóa dân tốc Việt Nam Việt Nam – quốc gia gắn liền với biển đảo
Với vị trí địa lý đặc biệt và lịch sử pháp lý vững chắc, Việt Nam được xem là quốc gia gắn liền với biển và đảo. Cả nước có 28/63 tỉnh thành giáp biển, với 125 huyện ven biển và 12 huyện đảo. Những địa phương có biển bao gồm Quảng Ninh, Hải Phòng, Thái Bình, Nam Định, Ninh Bình, Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên-Huế, Đà Nẵng, Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định, Phú Yên, Khánh Hòa, Ninh Thuận, Bình Thuận, Bà Rịa-Vũng Tàu, TP. Hồ Chí Minh, Tiền Giang, Bến Tre, Trà Vinh, Sóc Trăng, Bạc Liêu, Cà Mau và Kiên Giang. Đường bờ biển của Việt Nam dài 3.260 km, với khoảng 4.000 đảo lớn, nhỏ. Áo cưới Tuy Hoà Phú Yên

Tại các tỉnh thành giáp biển Đông, cư dân đã sinh sống từ lâu đời. Trong suốt quá trình ấy, các cộng đồng ven biển đã hình thành và duy trì những tín ngưỡng dân gian đặc sắc. Mỗi vùng miền đều có những lễ hội và nghi thức độc đáo, phản ánh sự đa dạng trong văn hóa và tín ngưỡng, tạo nên những sinh hoạt văn hóa phong phú qua nhiều thế hệ. Những lễ hội này không chỉ đáp ứng nhu cầu tâm linh mà còn góp phần làm giàu bản sắc văn hóa dân tộc Việt Nam.
Dịch vụ tổ chức các lễ hội liên quan đến văn hóa biển di sản văn hóa dân tốc Việt Nam

Lễ hội của cư dân ven biển Việt Nam
2.1. Lễ hội cầu ngư
Một trong những tín ngưỡng đặc trưng của cư dân ven biển Việt Nam là tục thờ cá Ông. Cá Ông (hay cá voi) được ngư dân tôn thờ như một vị thần bảo vệ, giúp đỡ trong những chuyến đi biển, đặc biệt là trong những lúc gặp nạn. Các câu chuyện dân gian kể lại sự giúp đỡ kỳ diệu của loài cá này đối với ngư dân, và mỗi khi cá voi chết, ngư dân tổ chức lễ chôn cất trang trọng. Nhiều làng ven biển đã xây dựng đền thờ cá Ông để tri ân và cầu nguyện sự bình an.

Lễ hội cầu ngư, một lễ hội quan trọng của cư dân ven biển, đã được tổ chức xuyên suốt từ Hà Tĩnh đến Kiên Giang. Mặc dù thời gian và nghi thức của lễ hội có sự khác biệt ở từng địa phương, nhưng điểm chung là nhằm cầu mong bình an và mùa vụ bội thu cho cộng đồng ngư dân.

• Tại Hà Tĩnh: Lễ hội cầu ngư tại xã Xuân Hội (huyện Nghi Xuân) diễn ra vào tháng Hai âm lịch hàng năm. Các nghi thức cúng tế được tổ chức tại các đền thờ ven biển, kết hợp với lễ hội chèo bơi và đua thuyền giữa các đội trong làng, tạo không khí sôi động với tiếng trống, tiếng hò reo cổ vũ.

• Ở Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên – Huế: Các làng ven biển tổ chức lễ hội cầu ngư vào đầu xuân và đầu vụ mùa cá Nam (tháng 4, 5 âm lịch). Lễ hội này kết hợp với lễ tế cá Ông, thể hiện lòng biết ơn đối với thần linh và cầu mong một mùa đánh bắt bội thu.

• Tại các tỉnh duyên hải miền Trung (Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định,...): Lễ hội cầu ngư ở các làng ven biển được tổ chức vào nhiều thời điểm trong năm. Đặc biệt, một phần quan trọng của lễ hội là các màn diễn xướng hát bả trạo, một hình thức dân ca vừa hát vừa múa tái hiện cảnh ngư dân ra khơi đánh bắt. Ngôn ngữ trong bài hát kết hợp giữa tiếng Hán, Nôm, Việt và các điệu hò, lý truyền thống, phản ánh sâu sắc văn hóa và tâm linh của cư dân ven biển.

– Tại Vũng Tàu, vùng đất của miền Đông Nam Bộ, có nhiều nơi thờ cá Ông, đặc biệt là các lăng như Ông Phước Hải, Long Hải và Phước Tỉnh (Long Điền). Lễ hội ở đây bao gồm nhiều nghi thức như nghinh Ông, thỉnh sắc, cúng Tiền hiền, Hậu hiền, chánh tế, và xây chầu đại bội. Tuy nhiên, các lễ nghinh Ông tại lăng Ông Phước Hải và một số nơi khác chỉ diễn ra sát biển mà không thực hiện nghi lễ nghinh Ông trên biển. Lễ cúng cá Ông tại Long Hải kết hợp với nghi thức nghinh Ông, nghinh Bà Tím và nghinh Cô Hồng Thủy, thu hút đông đảo người tham dự và diễn ra trong không khí trang trọng của cộng đồng[5].

– Tại Bến Tre, các huyện Bình Đại, Ba Tri, và Thạnh Phú có 9 lăng thờ cá Ông. Lễ hội tại đây thường diễn ra trước mùa đánh bắt cá biển, với nhiều nghi thức tế lễ và rước được tổ chức cả tại cơ sở tín ngưỡng và trên biển. Các thuyền đánh cá, không chỉ từ địa phương mà còn từ các khu vực lân cận, tham gia vào lễ hội, trang trí ghe thuyền với đèn hoa rực rỡ và lễ vật như trái cây, xôi, thịt, và hoa. Nghi thức nghinh Ông trên biển rất đặc sắc, với ghe lễ chở long đình và đồ lễ dẫn đầu, cùng đoàn ghe trang trí và đốt pháo để nghinh Ông. Lễ hội kết thúc với các trò chơi dân gian và nghi thức truyền thống[6].
Dịch vụ tổ chức các lễ hội liên quan đến văn hóa biển di sản văn hóa dân tốc Việt Nam

– Sóc Trăng, với 32 km bờ biển và ba cửa biển lớn, tổ chức lễ hội nghinh Ông tại cửa biển Trần Đề vào tháng ba âm lịch hàng năm. Lễ hội này bao gồm hai phần chính: lễ rước và lễ tế. Trong phần lễ rước, các ghe thuyền trang hoàng cờ lọng, múa lân – sư – rồng và nghi thức cung kính nghinh Ông từ biển vào bờ. Lễ tế được thực hiện trang trọng với các nghi thức thỉnh Ông, thỉnh bà và cúng chánh tế. Ngư dân tại đây cũng tổ chức nhiều trò chơi dân gian như kéo co và đua thuyền thúng, thu hút đông đảo người dân và du khách tham gia, tạo không khí sôi động và gắn kết cộng đồng[7].

Lễ hội cầu ngư tại các tỉnh thành ven biển Việt Nam, xuất phát từ tín ngưỡng thờ cá Ông, thể hiện sự tôn kính và lòng biết ơn của cư dân ven biển đối với thần linh và thiên nhiên. Các nghi thức lễ và phần hội phong phú như hát bả trạo, đua thuyền, và các trò chơi dân gian không chỉ đáp ứng nhu cầu tâm linh mà còn gắn kết cộng đồng, bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống. Đây là di sản văn hóa đặc sắc của cộng đồng dân tộc Việt Nam, cần được gìn giữ và phát huy trong phát triển du lịch và các hoạt động cộng đồng.

2.2. Lễ hội thờ Mẫu và nữ thần

Tín ngưỡng thờ Mẫu, nữ thần đã tồn tại từ lâu và phổ biến trên khắp các vùng ven biển Việt Nam. Các cơ sở thờ cúng và lễ hội liên quan đến tín ngưỡng này rất đa dạng, đặc biệt tại các địa phương ven biển.

Ở Nghệ An, Đền Cờn thuộc xã Quỳnh Phương (huyện Quỳnh Lưu) duy trì lễ hội Thánh Mẫu Cờn vào ngày rằm tháng Giêng. Lễ hội này kéo dài nhiều ngày với các nghi thức rước kiệu, cúng tế, hát bội, và trò chơi dân gian, đặc biệt là tục chạy ối vào đêm 20 tháng Giêng, tạo không khí náo nhiệt[8].

Tín ngưỡng thờ Po Ina Nagar, nữ thần của người Chăm, hiện diện tại nhiều vùng ven biển, đặc biệt là các lăng, miếu thờ quanh khu vực Nam Trung Bộ và Nam Bộ. Lễ hội thờ bà Mẹ Xứ Sở được tổ chức trang trọng tại các miếu thờ, thu hút ngư dân và du khách tham gia. Trước khi ra khơi, các ngư dân thường ghé thăm các cơ sở thờ nữ thần, bái lạy và cầu nguyện cho một chuyến đi suôn sẻ.

Các địa phương miền Nam như Bà Rịa – Vũng Tàu, Bến Tre, Phú Quốc, và Kiên Giang có nhiều cơ sở thờ các nữ thần như Bà Thiên Hậu, Bà Chúa Xứ, Bà Thủy Long, và các đối tượng khác. Các lễ hội như lễ Nghinh Cô tại Long Hải (Bà Rịa - Vũng Tàu) thu hút đông đảo người tham gia với các nghi thức như rước thủy thần, rước Ông, múa dâng bông và hát bả trạo, tạo nên không khí trang trọng và thiêng liêng[10].

2.3. Lễ hội thờ các nhân vật có công với làng, nước

Ở vùng duyên hải Bắc Bộ, các lễ hội bơi trải, đua thuyền và các trò chơi dân gian khác như chọi trâu được tổ chức để tôn vinh các nhân vật có công với cộng đồng.

Lễ hội chọi trâu Đồ Sơn (Hải Phòng), với nguồn gốc từ xa xưa, diễn ra vào tháng tám âm lịch. Lễ hội này gắn liền với sự tích về một tiên ông và các cuộc chiến giữa các trâu chiến. Ngày nay, lễ hội thu hút đông đảo du khách và là một sự kiện văn hóa độc đáo[11].

Tại Thái Bình, lễ hội bơi trải ở sông Diêm vào ngày 12 tháng Giêng hằng năm là một hoạt động truyền thống để tưởng nhớ công lao của các danh tướng Phạm Tài và Nguyễn Cao trong cuộc kháng chiến chống giặc ngoại xâm. Lễ hội này kết hợp giữa nghi thức bơi trải và các hoạt động thể thao khác, thu hút sự tham gia của đông đảo người dân[12].

Quảng Ninh cũng tổ chức nhiều lễ hội như lễ hội tưởng nhớ tướng Trần Khánh Dư tại làng Quan Lạn. Lễ hội này kết hợp với các nghi thức tôn thờ và bơi trải, tạo không khí sôi động, đặc biệt là vào ban đêm với ánh đuốc sáng rực và tiếng chiêng trống vang dội[13].
Dịch vụ tổ chức các lễ hội liên quan đến văn hóa biển di sản văn hóa dân tốc Việt Nam

Tại tỉnh Thừa Thiên – Huế, lễ hội được tổ chức ba năm một lần để tưởng nhớ vị Thần thành hoàng Trương Qúy Công (hay Trương Thiều), người có công dạy dân làng nghề đánh cá và buôn bán ghe mành. Lễ hội diễn ra vào tháng Giêng hàng năm và mang tính chất cầu an, cầu ngư. Một trong những hoạt động đặc trưng là trò bủa lưới nậu lưới (tái hiện cảnh đánh bắt trên biển) và ruỗi bộ (mô phỏng cảnh buôn bán cá). Trong trò bủa lưới, trẻ em tham gia tranh nhặt tiền và vật phẩm tung ra trong sân đình. Các chủ thuyền khiêng thuyền tre và bủa lưới để vây bắt trẻ em, tượng trưng cho cá. Sau đó, “cá” được bắt đem ra rao bán trong không khí vui nhộn, tạo nên không gian lễ hội náo nhiệt.

Tại huyện đảo Lý Sơn thuộc tỉnh Quảng Ngãi, từ ngày 4 đến 8 tháng Giêng âm lịch, người dân tổ chức lễ cầu an để tưởng nhớ các bậc tiền hiền có công khai khẩn đảo từ đầu thế kỷ XVII. Lễ hội bao gồm các nghi thức cúng tế thần linh tại các lăng miếu và đền thờ trên đảo, cùng lễ hội đua thuyền. Mỗi xã cử 4 đội thuyền, mỗi đội được đặt tên theo các con vật tứ linh: Long, Lân, Quy, Phụng. Thuyền đua được thiết kế dài từ 20-22m, rộng từ 1,2-1,3m, với 22-24 người tham gia. Các thuyền có thiết kế thon dài và nhẹ để dễ dàng lướt trên sóng, và mỗi chiếc thuyền được khắc đầu và đuôi con vật tứ linh. Lễ hội thu hút đông đảo người dân và du khách.

Đặc biệt, tại đảo Lý Sơn, lễ Khao lề thế lính Hoàng Sa được tổ chức hàng năm vào ngày 26 tháng 3 âm lịch. Lễ hội này xuất phát từ nghi lễ cúng “thế mạng” cho các lính triều Nguyễn tham gia nhiệm vụ ra đảo Hoàng Sa. Do điều kiện phương tiện thô sơ và hiểm nguy trên biển, lễ này nhằm tưởng nhớ những lính Hoàng Sa đã hy sinh trong công tác bảo vệ biển đảo. Trong lễ hội, người dân làm hình nộm bằng giấy hoặc bột gạo, thả xuống biển để cầu mong các linh hồn sẽ thay thế các lính Hoàng Sa chịu rủi ro thay cho họ. Sau khi đội Hoàng Sa không còn, các tộc họ vẫn duy trì nghi thức này tại nhà thờ tộc để tưởng nhớ những người đã hy sinh, tạo thành phong tục đẹp, phản ánh truyền thống bảo vệ chủ quyền lãnh thổ của Việt Nam.

3. Phát triển du lịch từ di sản lễ hội ven biển

Việt Nam xác định biển đảo là tài nguyên quan trọng trong phát triển đất nước. Theo chiến lược Biển Việt Nam đến năm 2020, mục tiêu là làm giàu từ biển, bảo vệ chủ quyền và quyền lợi quốc gia trên biển, đồng thời phát triển kinh tế biển, bảo vệ môi trường biển và tăng cường hợp tác quốc tế. Chính phủ cũng phê duyệt Đề án tuyên truyền về bảo vệ và phát triển biển, nhấn mạnh việc phát triển các bảo tàng văn hóa biển và các địa danh lịch sử – văn hóa biển.

Việt Nam có tiềm năng lớn về di sản văn hóa biển và lễ hội truyền thống của cư dân ven biển, là tài sản quý giá cần được bảo vệ và phát huy. Các lễ hội của cư dân ven biển có khả năng trở thành điểm thu hút du khách, đồng thời bảo tồn giá trị văn hóa. Tuy nhiên, để phát triển du lịch bền vững, cần khai thác di sản văn hóa biển một cách hợp lý, kết hợp với việc bảo vệ môi trường và quảng bá văn hóa, đồng thời tạo ra lợi ích kinh tế cho cộng đồng dân cư.

Các chính quyền địa phương ven biển cần chú trọng việc bảo tồn và quảng bá văn hóa biển, đồng thời phát triển du lịch để đáp ứng nhu cầu của thị trường quốc tế và trong nước. Các lễ hội truyền thống, như các lễ hội đua thuyền, lễ Khao lề thế lính Hoàng Sa, cần được duy trì và phát huy trong chiến lược phát triển du lịch, tạo ra những cơ hội phát triển bền vững cho cả cộng đồng và đất nước.